اضطرار به معیناضطرار به معیّن به اضطرار مکلّف به ارتکاب یا ترک طرف معیّنی از اطراف علم اجمالی اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاضطرار به معین، از اقسام اضطرار به بعض اطراف علم اجمالی بوده و در جایی است که اضطرار، به طرف معینی از اطراف علم اجمالی باشد، مانند آن که مکلفی در بیابان دو ظرف آب دارد که یکی شیرین و دیگری شور است و به طور مشخص آن‌ها را می‌شناسد و می‌داند قطره خونی در یکی از آن دو افتاده است، سپس برای حفظ نفس و رفع تشنگی ناچار می‌شود از آب شیرین استفاده کند، هر چند نمی‌داند قطره خون در ظرف آب شیرین افتاده است یا در ظرف آب شور . ۲ - نکتهمیان اصولی‌ها این بحث مطرح است که آیا اضطرار به معین، مانع فعلیت تکلیف می‌شود تا در نتیجه، وقتی مکلف یکی از اطراف علم اجمالی را انجام داد، در به جا آوردن طرف دیگر آزاد باشد و منع شارع متوجه او نگردد، یا این که مانع فعلیت نیست و در نتیجه، وقتی یکی از دو طرف را از روی اضطرار مرتکب شد، طرف دیگر را حتماً باید مرتکب نشود، زیرا در غیر این صورت، مرتکب حرام شده است. برخی از اصولیون هم چون مرحوم « آخوند » گفته‌اند: اضطرار به طرف معین، مانع فعلیت تکلیف می‌شود، زیرا ممکن است همان طرف معینی که مکلف ناچار به انجام آن شده، حرام واقعی باشد. [۳]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۳۱.
[۵]
خویی، ابوالقاسم، محاضرات فی اصول الفقه، ج۲، ص۲۴۱.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۲۱، برگرفته از مقاله «اضطرار به معین». |